كودكان و فضای مجازی؛
چالش حقوق بین الملل کودکان در عصر دیجیتالیسم
به گزارش پرسی بلاگ، کودکان در اینترنت بخش قابل توجهی از اطلاعات شخصی خویش را در محیط هایی چون اتاق های گفتگو در شبکه های اجتماعی، سایت های بازی آنلاین و موارد مشابه افشا می کنند.
خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب: ما در عصری هستیم که سرعت پیشرفت تکنولوژی و فناوری های دیجیتالی بسیار و بسیار بالاست. هر چقدر زمان می گذرد و جلوتر می رویم فناوری های دیجیتال بیشتری خودنمایی کرده و جنبه های زندگی بشری را تحت تاثیر قرار می دهند. تعاملات دیجیتالی به یک عنصر جدایی ناپذیر از زندگی ما تبدیل گشته و فناوریهای جدید روز به روز درحال دگرگون ساختن سبک زندگی گذشته و خلق مفاهیم جدید هستند. کودکان امروز زمان زیادی را برای فعالیتهای آموزشی، تفریحی و سرگرمی در اینترنت و محیط دیجیتال سپری می کنند و در معرض انواع خطرات و تهدیدات هم قرار می گیرند. در این فضا، مبحث پشتیبانی از حقوق کودکان در عصر دیجیتالیسم، مساله ای مهمی است که باید از جانب دولت ها و سایر نهادهای دولتی و مدنی و سایر متولیان امور کودکان مورد حمایت ویژه قرار گیرد.
حقوق کودک، یکی از مهم ترین مصادیق حقوق بشر است، چونکه اگر کودکان از مراقبت و حقوق کافی برخوردار نباشند؛ نمی توانند در سایه این حقوق از سلامت روحی و جسمی برخوردار شده و حضوری مفید در جامعه بشری داشته باشند. در سالهای اخیر همه ی ابعاد زندگی افراد بشر، با وجود پیشرفت های سریع و اعجاب انگیز تکنولوژی و فناوری های اطلاعات و ارتباطات معروف به عصر انقلاب دیجیتالیسم بسیار تحت تاثیر قرار گرفته است. زندگی کودکان هم به دنبال این پیشرفت ها گرفتار دگرگونی های بی سابقه ای شده و سرگرمی های دیجیتال نقش مهمی در آن یافته است، که نمی توان از آن چشم پوشید. صندوق پشتیبانی از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) در جدید ترین گزارش خود در ژانویه ۲۰۲۳ میلادی با عنوان «چشم انداز حقوق کودکان در سال ۲۰۲۳ میلادی» محیط دیجیتال (اینترنت) را همچنان یکی از چالش ها و بحران های بزرگ زندگی کودکان اعلام نموده و می افزاید که محیط دیجیتال و شکاف دیجیتالی نابرابری های بیشتری برای حقوق کودکان به وجود می آورد. همینطور در این گزارش آمده است که سال ۲۰۲۲ برای مردم سراسر جهان به ویژه کودکان، فوق العاده سخت بوده است. نسل بشر بخصوص کودکان با مجموعه ای از بحران های بزرگ همچون ادامه ی بیماری همه گیر کرونا، جنگ بزرگ در اروپا، بحران انرژی، افزایش تورم و ناامنی غذایی و شکاف دیجیتال مواجه بوده اند. لازم به یادآوریست که منظور از کودک در این نوشتار به استناد اغلب اسناد حقوق بشری، شخصی است که به سن ۱۸ سالگی نرسیده است. همان گونه که کنوانسیون حقوق کودک در ماده ۱ خود اشعار می دارد: «از نظر کنوانسیون حاضر منظور از کودک افراد انسانی زیر ۱۸ سال است، مگر اینکه مطابق قانون قابل اجرا در مورد کودک سن بلوغ کمتر تشخیص داده شود.»
تأثیر محیط دیجیتال بر زندگی کودکان
روشن است که کودکان انسان های صدمه پذیری هستند و به مراقبت و حمایت برای گذر از دوره ی کودکی نیازمندند و ایفای حقوق آنان بر سلامت و مصونیت در مقابل خطرات بسیار اهمیت دارد. در کنار صدمه پذیری کودکان به سبب وضعیت سنی، قرار گرفتن در عصر انقلاب دیجیتالیسم و مواجه شدن با خطرات مجازی و توسعه‌ی سریع فضای سایبری و سیل مهارناپذیر ارتباطات و اطلاعات و دسترسی کودکانِ دنیای معاصر به اینترنت و تکنولوژی، لزوم صیانت و پشتیبانی از حقوق کودکان را توسط خانواده ها، نهادهای دولتی و مدنی بیشتر از پیش روشن می کند. در نتیجه نباید از خطرات این محیط در نقض و یا سوء استفاده از حقوق کودکان غافل بود و باید تلاش کرد در محیط دیجیتال به حقوق کودکان احترام گذاشت و از آنها حمایت کرد. حضور پررنگ کودکان در عصر پدیدهای دیجیتالی و دسترسی به جریان عظیم اطلاعات و ارتباطات دارای کارکردهای مثبت و منفی بسیاری است. بخشی از تهدیدات و خطرات احتمالی که همچنان کودکان در محیط دیجیتال با آن مواجهند عبارتند از؛
نقض حریم خصوصی: کودکان در اینترنت بخش قابل توجهی از اطلاعات شخصی خویش را در محیط هایی چون اتاق های گفتگو در رسانه های اجتماعی، سایت های بازی آنلاین و موارد مشابه افشا می کنند که جمع آوری غیرقانونی آنها تهدیدی جدی برای حریم خصوصی آنها به شمار می آید و می تواند زمینه ساز سرقت اطلاعات و نتایج منفی آن باشد.
وابستگی شدید به بازی های آنلاین: بازی های کامپیوتری و آنلاین سوغات تکنولوژی و مدرنیته هستند که کودکان و نوجوانان در سرتاسر جهان بخشی از اوقات خویش را به درگیر شدن با آنها می گذرانند. اغلب این بازی ها دارای صحنه های خشن و مهیج هستند و تداوم بازی با آنها کودک و نوجوان را به خود وابسته می کنند. با آماری که از کودکان و نوجوانان به دست آمده درصد قابل توجهی از آنان به شکلی اعتیاد یعنی اعتیاد به بازی های کامپیوتری گرفتار شده اند.
تهدیدات ناشی از حضور در محیط دیجیتال: امروزه کودکان از رسانه های اجتماعی برای آشنایی با همسالان خود و آزمودن چگونگی ارتباط با دیگران استفاده می نمایند. بدون شک فراگیر بودن تکنولوژی های در ارتباط با فضای مجازی، محدود کردن دسترسی کودکان و نوجوانان را به امری ناممکن تبدیل می کند. سرگردانی و گردش های بی هدف در رسانه های اجتماعی می تواند منجر به ارتباطات ناسالم و بعضاً خطرناک برای کودکان شود و این در حالیست که ارتباطات در رسانه های اجتماعی در شکل دهی هویت کودکان بسیار اثرگذار می باشد. تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در نوع تفکر آنهاست و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آنها به صورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حریم خصوصی افراد و محیط امن خانواده باز می شود.
در آخر میتوان گفت؛ محیط دیجیتال (اینترنت) یکی از چالش های بزرگ حقوق بین الملل کودکان در عصر حاضر است. انسان به واسطه هیپنوتیزم عصر تکنولوژی از فروغی که جوهره ی وجودی اوست، دور شده است اما نباید فراموش کرد که تکنولوژی بیشتر از آنکه ذاتاً فناورانه باشد ماهیتی اخلاقی و فرهنگی و انسانی دارد، و فناوری به خودی خود بد نیست بلکه روش استفاده از آن بسیار مهم می باشد، فناوری عالی است، اما اگر تحت کنترل ما باشد. مبحث پشتیبانی از حقوق کودکان در عصر دیجیتالیسم، مساله ای مهم و درخور توجه است که می بایست از جانب دولت ها و سایر نهادهای دولتی و مدنی مورد حمایت ویژه قرار گیرد.
در همین راستا کمیته حقوق کودک سازمان ملل متحد نظریه تفسیری شماره (۲۵) مصوب ۲۰۲۱ را با عنوان حقوق کودکان در محیط دیجیتال منتشر نمود و به تعیین مفاهیم و چارچوب ها دراین زمینه پرداخته است. در کنوانسیون حقوق کودک مصوب ۱۹۸۹ میلادی، چهار اصل عمومی مهم، که عبارت از اصل عدم تبعیض (ماده ی ۲)، اصل رعایت مصالح عالیه کودکان (ماده ۳)، اصل حق بر حیات، رشد و بقا (ماده ۶)، و اصل حق بر شنیده شدن (ماده ۱۲) است، شناسایی شده و تمامی حقوق مندرج در کنوانسیون حول این چهار اصل عمومی در گردش است.
در نظریه تفسیری شماره ۲۵ نیز، در تمامی حقوق کودکان، چهار اصل مورد اشاره مدنظر قرار گرفته است که باید به صورت ویژه مورد تفقد قرار گیرد. اصول چهارگانه کنوانسیون حقوق کودک، یعنی مواد ۲، ۳، ۶ و ۱۲ راهبردهایی هستند که اعمال دیگر مواد کنوانسیون حقوق کودک در حوزه دنیای دیجیتال باید در پرتوی آنها صورت پذیرد. هدف کمیته حقوق کودک از این تفسیر عمومی، عرضه راهبرد برای تقنین و سیاستگذاری در زمینه ی تحقق تعهدات دولت ها در قالب کنوانسیون حقوق کودک و پروتکلهای اختیاری آن در پرتوی فرصت ها، مخاطرات و چالش های دنیای دیجیتال بود.
به بیان بهتر، امروز با این تفسیر عمومی این کمیته، حقوق کودک نه تنها در محیط آفلاین، بلکه در محیط دیجیتال و برخط (آنلاین) هم تضمین می شود. با وجه به گزارش جدید یونیسف در رابطه با چشم انداز حقوق کودکان درسال ۲۰۲۳ میلادی بهره گیری از رهنمودهای کمیته حقوق کودک، بعنوان نهاد تخصصی حقوق کودکان در سطح جامعه ی بین المللی، می تواند در تضمین حقوق این دسته از اعضای خانواده بشری بسیار کارا و راهگشا باشد. کودکی رؤیا نیست و حق با کودکان است، یادمان باشد که آینده را انسان هایی می سازند که «امروز» کودک اند، کودکان ما «امروز» نیاز دارند که خوب زندگی کنند و به حقوق شان احترام گذاشته شود. صیانت از مصالح عالیه کودکان، مهم ترین مبنای حقوق کودک و ابدیت بخشیدن به حقِ دارا بودن از حق برای کودکان از مهم ترین اهدافِ خاص نظام حقوق بین آلملل کودکان در عصر دیجیتالیسم است.
*محمدمهدی سیدناصری
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب