امروز ادبیات كودك و نوجوان، ۸
بزرگترین چالش ادبیات کودک ونوجوان پایین آمدن تیراژ کتاب است
پرسی بلاگ: پرسی بلاگ: جعفر توزنده جانی نویسنده کودک و نوجوان می گوید بزرگترین چالش این حوزه پایین آمدن تیراژ کتاب است و باتوجه به قیمت تمام شده کتاب و عدم توان خرید خانواده ها شرایط دشوار است.
خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و ادب _ فاطمه میرزاجعفری: ادبیات کودک و نوجوان هنگامی پدید آمد که بزرگسالان متوجه شدند کودکان و نوجوانان به جهت گنجایش های شناختی و خاصیت های رشدی خود آمادگی پذیرش متن های بزرگسال را ندارند و به متن هایی نیاز دارند که پاسخگوی دوره رشد و نیازهای آنها باشد.
برای بررسی وضعیت موجود ادبیات کودک و نوجوان، پرونده ای را در خبرگزاری مهر باز کردیم که قسمت اولش یک میزگرد با حضور محمد مهدی سید ناصری مدیرعامل انتشارات ذکر، زهرا یعقوبی عضو هیأت مدیره انجمن ناشران کودک و نوجوان و طاهره شاه محمدی نویسنده کتاب کودکان بود. قسمت دوم و سوم پرونده هم به گفت و گو با جمال الدین اکرمی، نویسنده، مترجم و تصویرگر ایرانی کتاب های کودک و نوجوان اختصاص داشت.
در چهارمین و پنجمین قسمت از این پرونده نیز حمیدرضا سیدناصری نایب رییس هیأت مدیره انجمن ناشران کودک و نوجوان و مدیر انتشارات ذکر میهمان خبرگزاری مهر بود. در این گفت و گو درباره ی مسائلی همچون ممیزی های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، قیمت کاغذ، غلبه ترجمه بر تألیف در بازار کودک و نوجوان و ورود ابزار آلات جدید و الکترونیک در صنعت نشر به بحث پرداختیم.
همچنین در ششمین و هفتمین قسمت از پرونده «امروز ادبیات کودک و نوجوان»، به سراغ حسن احمدی نویسنده با سابقه کتاب های کودک و نوجوان رفتیم و با او درباره ی دغدغه این روزهای ادبیات کودک و نوجوان و تغییرات آن طی دهه های گذشته، چالش ها و موانع آن، نیازهای اصلی ادبیات کودک و نوجوان در وضعیت امروزی، استقبال بیشتر ناشران برای چاپ آثار ترجمه و راه های خروج از وضعیتی که ادبیات کودک و نوجوان به آن مبتلا شده است به گپ و گفت پرداختیم.
مطالبی که تا امروز در این پرونده انتشار یافته اند، در پیوندهای زیر قابل دسترسی و مطالعه اند:
* «صنعت نشر در عرصه کودک ونوجوان نیاز به پوست اندازی دارد / ناشر طلا را تبدیل به مس می کند»
* «امروز ادبیات کودک و نوجوان نسبت به دهه های ۶۰ و ۷۰ افول داشته است»
* «پاستوریزه شدن کتب درسی بچه ها را به سمت کتاب داستانی می برد / مهم ترین تهدید امروز ادبیات»
* بی ثباتی بازار کاغذ گلوی ناشران را فشار می دهد / محدودیت های کاغذ داخلی برای چاپ کتاب چندرنگ
* افرادی که فکر پرکردن جیبشان اند دست از سر نشر بردارند / جایگاه ادبیات کودک ونوجوان مناسب نمی باشد
* بزرگترین تهدید ادبیات کودک و نوجوان چیست؟ / اگر ننویسم مریض می شوم
اما در هشتمین قسمت از پرونده «امروز ادبیات کودک و نوجوان» به سراغ جعفر توزنده جانی نویسنده قدیمی کتاب های کودک و نوجوان رفتیم و با او درباره ی مسائل مهم، چالش های این حوزه؛ همین طور تغییرات آن در طول دهه های گذشته به گپ و گفت پرداختیم.
مشروح این گفت و گو را در ادامه می خوانید:
* آقای توزنده جانی در وضعیت فعلی با اهمیت ترین مساله داستان کودک و نوجوان چیست؟
مهم ترین وجه داستان کودک و نوجوان نه فقط در وضعیت فعلی که در تمام شرایط برقراری ارتباط با مخاطب خود است. این که وقتی صحبت از ادبیات کودک و نوجوانان می نماییم به مدلول واقعی ادبیاتی مختص آنها باشد، لازمه این کار هم این است که علاوه بر شناخت خاصیت های داستان کودک شناخت درستی هم از خود مخاطب داشته باشیم.
* به نظر شما ادبیات کودک و نوجوان نسبت به دهه های گذشته تغییراتی داشته؟
تردیدی در این مورد نداشته باشید که نسبت به دهه های گذشته خیلی تغییر کرده است؛ این تغییر را می توان در نگاه نویسندگان کودک و نوجوان به ادبیات کودک و نوجوان دید. حالا خیلی از کسانی که برای کودکان و نوجوانان می نویسند به این درک رسیده اند که وقتی می خواهند برای مخاطب خود بنویسند دیگر فقط مراجعه به دنیای کودکی خود و احیاناً خاطره نگاری جوابگو نیست.
کافی است به کتاب هایی که برای کودکان چاپ می شود دقت نماییم. هرچند شرایط دشواری داریم اما آن هایی که می نویسند و کتاب هایشان هم مورد استقبال قرار می گیرد کسانی هستند که دیدگاه خودرا تغییر داده و به تعریف تازه ای از ادبیات کودک و نوجوانان رسیده اند.
* به اعتقاد برخی کارشناسان دهه ۶۰ و ۷۰ دوران طلایی ادبیات کودک و نوجوان بوده! هم اکنون جایگاه این حوزه را چه طور می بینید؟
ما چیزی به اسم دوران طلایی نداریم هر دوران شاخصه ها و معیارهای خاص خودش را دارد. هم اکنون اگر از من که بالای چهل سال است در عرصه ادبیات کودک و نوجوان کار می کنم سوال کنند دوران طلایی تو چه زمانی بوده است؛ می گویم حالا. چون وقتی به آن چه در دهه شصت یا هفتاد نوشته و اکنون مشغول نوشتن هستم نگاه می کنم متوجه می شوم که نگاه و شیوه نگارشم خیلی تغییر یافته است.
ما چیزی به اسم دوران طلایی نداریم هر دوران شاخصه ها و معیارهای خاص خودش را دارد
همچنین در بخش داستان برای کودکان و نوجوانان حالا به درک بهتری رسیده ام، شناختم از مقوله کتاب بهتر شده است. بازار را می شناسم و کلاً می دانم کتاب کودک یا نوجوانان چه خاصیت هایی باید داشته باشد. درست است که در دهه شصت و حتی هفتاد کارهای خوبی از نویسندگان چاپ شد اما همه اش عالی نبود کارهای ضعیف هم زیاد بود.
علاوه بر این در آن دوران ما به عنوان نویسنده درک خیلی ساده و ابتدایی از مقوله داستان برای کودک داشتیم. بخش زیادی از اینکه می گویند فلان دوران، دوران طلایی است ناشی از دید نوستالژیک و همراه با حسرت ما به گذشته است. البته نمی توانم منکر دورانی شوم که دستیابی به کتاب و جلسات نقد به شدت سخت بود. بطورمثال من آن دوران در بندرعباس یا نیشابور بودم. وقت هایی که در نیشابور بودم بعدازظهر سوار اتوبوس می شدم بامداد می رفتم جلسه داستان کیهان بچه ها و بعدازظهر باردیگر سوار اتوبوس می شدم و به نیشابور می رفتم. تازه مثل امروزی ها زود از کوره درنمی رفتیم و در مقابل نقد مقاوم بودیم. ازاین جهت که دوستان آن دوران به سختی به حالا رسیدند شکی نیست از این جهت دورانی طلایی بود.
* کمی هم از چالش های این حوزه صحبت کنیم! نوشتن برای بزرگ سالان چالش های بیشتری دارد یا کودک و نوجوان؟
بهتر می توانم متوجه شوم که نیازهای واقعی آنها چیست و هم اکنون در چه شرایطی زندگی می کند چونکه خودم هم دقیقاً شرایط آنها را دارم. اما در مورد کودکان یا نوجوانان اینگونه نیست. من دیگر کودک یا نوجوان نیستم. ارتباطم با کودکان یا نوجوانان به اندازه ارتباطم با بزرگسالان نیست درنتیجه وقتی می خواهم برای آنها بنویسم کار به سختی پیش می رود درست است که بعدازاین همه سال تجربه نوشتن برایم سخت نیست حتی در عرصه بزرگسال اما وقتی می خواهم برای کودکان بنویسم احساس می کنم واقعاً کار سختی است.
در این نمی توان تردید کرد که نوشتن برای بزرگسالان خیلی آسان تر از نوشتن برای کودکان و یا نوجوانان است. چونکه من به عنوان یک بزرگسال جهان بزرگسالان را بهتر می شناسم
* ادبیات کودک و نوجوان ما با چه چالش هایی روبه روست؟
بزرگترین چالش امروزی ما پایین آمدن تیراژ کتاب هاست. با عنایت به قیمت تمام شده کتاب و عدم توان خرید خانواده ها ما شرایط دشواری داریم. همین طور از طرفی جهان مجازی و صفحه های اجتماعی که بخش زیادی از جامعه را درگیر خودکرده؛ موجب شد که خواننده (فرقی هم نمی کند کودک یا نوجوان) کمتر به سمت کتاب برود. هم اکنون من بامداد ها که به سرکار می روم می بینم که جمعیت زیادی گوشی به دست اند تا به مقصد برسند و سرشان را با آن گرم می کنند، اما کسی کتاب در دستش نیست. اگر هم باشد اندکی است. گاهی وقت ها که کسی را می بینم که کتاب در دستش است ناخودآگاه به سمتش جذب می شوم. گویی این انسان از جایی دیگر و سیاره ای دیگر به اینجا آمده است. این مشکل در بخش ادبیات کودک و نوجوان حادتر است چون کودکان و نوجوانان دنبال چیزهای تازه و نو هستند. و طبیعی است که بیشتر وقت خودرا با گوشی، تبلت و لپ تاپ پر کنند و بروند در فضای مجازی و صفحه های اجتماعی گردش کنند.
* یک سوال هم درباره ی فعالیت ناشران در عرصه کودک و نوجوان! چرا ناشران دنبال چاپ آثار ترجمه هستند؟
بخشی از این مشکل برمی گردد به هزینه های بالای تولید کتاب در ایران. وقتی می شود با صد یا دویست دلار تمام حق وحقوق یک کتاب را که از همه نظر آماده است و فقط باید ترجمه کرد؛ خرید چرا باید به سمت تألیف بروند.
از طرفی وضعیت اقتصادی نویسندگان را در وضعیت دشواری قرار داده است. آنها زمان زیادی را صرف نوشتن اثرشان می کنند وقتی به ناشری تحول می دهند خب انتظار دارند حداقل قسمتی از زحمتی که کشیده اند جبران شود که این طوری نیست.
هزینه تولید یک کتاب و تألیف خیلی بالا رفته است، از تصویرگری بگیر تا کاغذ و چاپ و دیگر چیزها. طبیعی به نظر می آید که در چنین شرایطی ناشر بگوید چرا بروم دنبال تألیف می روم سمت ترجمه. البته بعضی ها هم معتقدند که این مشکل برمی گردد به تألیف در ایران و بطورمثال ما در این حوزه ضعیف هستیم که من چنین اعتقادی ندارم.
من مرتب کارهای ترجمه و تألیف را می خوانم. ممکنست تعداد تألیف های خوب ما اندک است این هم برمی گردد به این که ما یک بازار تولید کتاب داریم و آن هم ایران است. اما وقتی به آثار خارجی نگاه می کنید شامل چندین کشور با کلی نویسنده و تصویرگر و ناشر می شود.
بزرگ ترین مشکل این است که هنوز که هنوز است ادبیات کودک و نوجوان ما رسمیت پیدا نکرده است
* راه عبور از مشکلاتی که ادبیات کودک و نوجوان دارد چیست؟
بزرگ ترین مشکل این است که هنوز که هنوز است ادبیات کودک و نوجوان ما رسمیت پیدا نکرده است. اگر هم هست در میان خود تولیدکنندگان شامل نویسنده و تصویرگر و ناشر است. اما هنوز از جانب بخش بزرگی از جامعه موردقبول قرار نگرفته است.
هنوز خانواده های زیادی هست که به اهمیت کتاب کودک پی نبردند. هنوز به این درک نرسیدند که همانطور که تلاش می کنند بهترین خوراک و مواد غذایی را برای کودک خود می خرند باید کتاب هم بخرند. کتاب غذای روح است حذف شود جسم هرچقدر هم سالم باشد روح مریض می شود. خیلی ها هنوز این را درک نکردند. همانطور که وقتی کودک خود مریض می شود پیش متخصص کودک می روند برای کتاب هم باید سراغ متخصصش رفت. علاوه بر این متأسفانه در بخش معرفی کتاب و تبلیغ آن ما خیلی ضعیف عمل می نماییم. رسانه های اصلی هیچ توجه ای به کتاب و مخصوصاً کتاب کودک و نوجوان ندارند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب