به مناسبت روز حافظ؛
دانشکده ادبیات شیراز و ۷۰ سال تدریس زبان و ادبیات فارسی
پرسی بلاگ: در دانشگاه پهلوی تا قبل از انقلاب، تنها رشته زبان و ادبیات فارسی به فارسی تدریس می شد و تمام رشته ها به زبان انگلیسی بود.
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: خیرالله محمودی، استاد دانشگاه شیراز در رشته ادبیات و زبان فارسی است، که امسال هفتادمین سال تأسیس آنست. بنابراین و برای آگاهی از سابقه و برنامه های این دانشکده با ایشان گفتگویی داشتیم.
مشروح این گفت و گو در ادامه می آید؛
* دانشگاه شیراز چه سالی تأسیس شد؟ و دانشکده ادبیات نخستین دانشکده این دانشگاه بود؟
به نام خداوند جان و خرد، در سال ۱۳۲۴ در شیراز اول دانشکده پزشکی تأسیس می شود و بعد سال ۱۳۳۳ بخش زبان و ادبیات فارسی، یعنی در حقیقت دومین رشته به آن اضافه می شود. یک ساختمان بصورت اجاره ای می گیرند و بعد بخش رشته زبان انگلیسی تأسیس می شود؛ یعنی اگر بخواهیم بناهای دانشگاه شیراز را در نظر بگیریم، سال ۱۳۲۴ دانشکده پزشکی و بعد به مرور زمان دانشگاه های دیگر تأسیس می شود: دانشکده علوم انسانی که شامل زبان و ادبیات فارسی و زبان انگلیسی بود و بعد دانشکده کشاورزی. با این سه دانشکده، دانشگاه شیراز تبدیل به دانشگاه شد، چون شرط تبدیل یک مؤسسه به دانشگاه این است که حداقل باید سه تا دانشکده داشته باشد. امروزه نزدیک به ۷۰ دانشکده و بخش های گوناگون دارد.
* موسس دانشگاه شیراز چه کسی بود؟ نخستین مدیر و نخستین اساتیدش چه کسانی بودند؟
در قسمت دانشکده پزشکی اطلاعی ندارم اما در زبان و ادبیات فارسی نخستین کسی که این بخش را راه می اندازد دکتر صورتگر بوده است. او بنیانگذار بخش زبان و ادبیات فارسی می شود و بعد اساتید دیگری مثل آقای دکتر نورانی وصال، موسس بخش زبان و ادبیات فارسی می شوند و استادان دیگر را جذب می کنند. در سال ۱۳۳۴ به بعد برخی از استادان از تهران بصورت پروازی می آمدند: مثل آقای استاد علی اصغر حکمت، دکتر مظاهر مصفا و یک نفر دیگر که الان در ذهنم نیست. استادانی مثل آقای دکتر علی سامی که در بخش دیرینه شناسی بودند، همین طور از استادان دیگری که با این بخش همکاری می کردند آقای دکتر محمدعلی مژده که اصالتاً شیرازی بود. این افراد، استادان اولیه بخش زبان و ادبیات فارسی بودند.
* بعد از این تیم اولیه ای که دانشکده را پایه گذاری می کنند و اساتید پروازی که داشتید، چه تغییری در کادر اساتید به وجود می آید؟ اطلاعی از نام رؤسای دانشگاه دارید؟
در مورد رؤسای دانشگاه قبل انقلاب الان حضور ذهن ندارم اما پس از انقلاب، تا آنجا که در ذهنم هست: آقای دکتر زمانی، آقای دکتر ارشاد و آقای دکتر موذنی بودند. در مورد بخش زبان فارسی اطلاعاتم کامل تر هست چون خودم پس از انقلاب به عنوان دانشجو وارد دانشگاه شیراز شدم.
* شما چه سالی وارد دانشگاه شدید؟
سال ۱۳۶۳ دانشجوی کارشناسی ادبیات فارسی دانشگاه شیراز شدم و بعد باز در دانشگاه شیراز در سال ۶۸ دانشجوی ارشد شدم، و در سال ۷۵ هم دانشجوی دکترای ادبیات فارسی شدم.
* همه مقاطع هم در دانشگاه شیراز؟
بله، در دانشگاه شیراز بودم و با استادان از سال ۶۳ آشنایی دارم؛ از اساتید پیش از انقلاب: آقای دکتر منصور رستگار فسایی که الان بازنشسته شدند و در آمریکا زندگی می کنند، آقای دکتر جعفر موید شیرازی، آقای دکتر محمدمهدی جعفری که نهج البلاغه کار کردند، آقای دکتر منوچهر امیری که متأسفانه فوت کردند و دکتر غلامرضا افراسیابی، خانم پوران شجیعی، آقای دکتر خاوری و محمدخلیل رجایی که کتاب معالم البلاغه را نوشتند؛ همه این افراد چهره های شاخصی بودند که از حدود سال ۴۹ به بعد به دانشگاه وارد شدند و فعالیت داشتند.
* راجع به گرایش هایتان در عرصه ادبیات فارسی همچون ادبیات کودک و نوجوان بگویید!
بله. نخستین دوره کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز در سال ۱۳۶۵ در گرایش محض، و در سال ۱۳۶۹ نخستین دوره دکترایش تأسیس شد. این گرایش هم در کارشناسی ارشد و هم در دکتری بود. اما امروزه بخش ادبیات دانشگاه شیراز، یک مقطع کارشناسی دارد و چهار مقطع کارشناسی ارشد: در گرایش ادبیات کودک و نوجوان، ادبیات عامه، ادبیات پایداری و ادبیات محض. و چهار گرایش در دوره دکتری دارد: ادبیات عرفانی، ادبیات حماسی، ادبیات غنایی و ادبیات محض. دانشگاه شیراز چند مؤسسه دارد که در دانشگاه های دیگر یا نیستند یا در برخی از دانشگاه هستند. همچون ما مرکزی داریم به نام مرکز پژوهش های علمی که در حقیقت تمام فعالیتهای پژوهشی شامل سخنرانی ها و جلسات علمی زیر نظر این مرکز صورت می گیرد، مرکز مستقلی است ولی تحت نظر بخش زبان و ادبیات فارسی است. مرکز پژوهش مطالعات ادبیات کودک و نوجوان داریم و تا جایی که من اطلاع دارم در دانشگاه وجود ندارد. می دانید نخستین جایی که رشته ادبیات کودک و نوجوان را تأسیس کرد، دانشگاه شیراز بود و به عنوان یکی از دانشگاه های محوری گرایش به این موضوع، ما حدودا هر سال در اردیبهشت یک همایش داشتیم و به طور معمول در سال یا دو سال یک دفعه یک همایش سراسری ملی برگزار می نماییم. همچون ما قطب علمی داریم و می دانید که قطب علمی در چند دانشگاه بیشتر نیست: دانشگاه شیراز، دانشگاه تهران، دانشگاه فردوسی مشهد و… حدوداً نزدیک به ۲۰ سال است که قطب علمی داریم. ما دفتر ایران شناسی داریم، فردوسی شناسی داریم، در دانشگاه نماینده فرهنگستان داریم، نماینده دفتر انجمن ترویج زبان فارسی داریم که در برخی از دانشگاه ها وجود دارد. همه اینها جزو مؤسسات وابسته به دانشگاه شیراز هستند.
* همه در داخل محوطه خود دانشگاه اند؟
بله. من اول مشخصاتی از فضای دانشگاه بگویم: بغیر از دانشگاه پزشکی، نخستین ساختمانی که به نام دانشکده ادبیات و علوم انسانی ساخته شد، در مکانی که اصطلاحاً چهارراه ادبیات و در محور اصلی بناهای باستانی و علمی و فرهنگی شیراز است، بنا شد؛ کنارش حافظیه است، در ضلع شرقی اش سعدی هست، همانجا ما ۴۰ مقام را داریم، هفت تن را داریم، خواجوی کرمانی را داریم. چون این قسمت در حقیقت محور اصلی ادبی بوده، دانشکده را اینجا تأسیس کردند. پردیس دانشگاه شیراز در اصل مکانی است به نام ارم، نزدیک باغ ارم و بسیار بزرگ است. تمام دانشکده ها داخل این پردیسند: دانشکده های علوم، دانشگاه علوم انسانی که خودش شامل پنج دانشکده است. منتهی دانشگاه مهندسی درحال حاضر داخل پردیس نیامده و بیرون از پردیس است. دارند ساختمانش را می سازند. اما دانشکده کشاورزی و دانشکده دامپزشکی بیرون از شیراز است؛ یعنی حدود ۱۰ کیلومتری جاده اصفهان شیراز است؛ به علت این که هر دو نیاز به فضای زیاد دارند، چه برای کشاورزی و چه برای دامپزشکی. بدین سبب جایی که ما الان هستیم هنوز همان ساختمانی است که سال ۱۳۴۱ ساخته شده. دانشگاه شیراز می خواست بخش ادبیات را ببرد به همان مجموعه پردیس اما بخش ادبیات نپذیرفت و مقاومت کرد. دلیلش هم این بود که ادبیات اصلی همین جاییست که ما هستیم، حتی می خواستند ساختمان نو به ما بدهند، قبول نکردیم و گفتیم ما در همین ساختمان قدیمی یعنی در همان دانشکده قدیمی سال ۱۳۴۱ می مانیم. یعنی بخش ادبیات در همان بخش قدیمی ماند، دانشکده ای که نزدیک به ۶۲ سال پیش تولید شده است.
* دانشگاه شیراز یعنی همان دانشگاه پهلوی قبل از انقلاب؟
بله، گویا محمدرضا پهلوی سفری به آمریکا داشته و دانشگاه پنسیلوانیا را می بیند، می گوید من دوست دارم در ایران دانشگاهی به همین شکل ساخته بشود. یکی از افراد آنجا مأمور می شود که برمبنای متد آن دانشگاه بیاید و در ایران دانشگاهی بنا کند. بدین سان دانشگاه شیراز می شود دانشگاهی برمبنای طرح آن دانشگاه که در آن ایالت آمریکا بود. الان هم در دانشگاه شیراز به گروههای آموزشی، بخش می گویند: بخش ادبیات، بخش مهندسی برق و… در صورتیکه در دانشگاه های دیگر می گویند گروه. به این علت بخش می گویند که از همان زمان پهلوی برمبنای آن دانشگاه ایالت آمریکا دیده شده ساخته شد.
* و همان دانشگاهی است که اساتیدش انگلیسی صحبت می کردند؟
بله. در دانشگاه پهلوی تا پیش از انقلاب، تنها رشته زبان و ادبیات فارسی به فارسی تدریس می شد؛ تمام رشته ها به زبان انگلیسی بود.
* اگر اشتباه نکنم برای دوره ای پیش از انقلاب فرهنگ مهر رییس انجمن زرتشتیان، رییس دانشگاه شیراز بود.
دکتر فرهنگ مهر بود، برای مدتی دکتر جمشید آموزگار رییس دانشگاه بود. این نکته را هم بگویم که حتی پس از انقلاب هر دانشجویی که وارد هر بخشی می شد واجب بود اول شش واحد انگلیسی بخواند. من خودم همچون آن دانشجویان بودم. به آن شش واحد می گفتند زبان پیش دانشگاهی. دانشجو پس از ورود به دانشگاه موظف بود آن ۶ واحد زبان انگلیسی را بخواند برای تقویت زبانش.
* پس امسال هفتاد ساله می شود دانشکده ادبیات، برنامه ۷۰ سالگی دانشگاه شیراز و روز حافظ چیست؟
خدمتتان عرض کنم که ما حدود ۱۱ ماه پیش به این فکر افتادیم که چون بخش زبان و ادبیات فارسی در سال ۱۳۳۳ تأسیس شد، بدین سبب امسال ۷۰ ساله می شود. بنابراین تصمیم گرفتیم که این مراسم را برگزار نماییم. در حقیقت مرکز تحقیقات بانی این کار شده و در روز پنجشنبه ۱۹ مهرماه از ساعت ۸ تا ۱۲ ما مراسم داریم. در این مراسم غیر از این که کلیپ های مختلفی در مورد قدمت بخش و قسمت های دیگر پخش و اجرا می شود، چند نفر از استادان پیشکسوت دانشگاه همچون آقای دکتر رستگار، آقای دکتر نیری، آقای دکتر موید و آقای دکتر جعفری بصورت حضوری سخنرانی حدودا کوتاهی دارند و چند نفر، همچون آقای دکتر حداد عادل، آقای دکتر یاحقی، آقای دکتر شفیعی کدکنی، بصورت مجازی و صوتی در مورد ادبیات فارسی دانشگاه شیراز سخنرانی ۵ الی ۱۰ دقیقه ای دارند. همین طور نمایشگاهی از آثار استادان دانشگاه شیراز برپاست. و چون برخی از استادان ما که فوت کردند در جوار حضرت حافظ خاک هستند، مثل آقای دکتر مژده، آقای دکتر وصال، آقای دکتر افراسیابی، قرار شده است که پس از برنامه، همه بر سر تربت این عزیزان هم بروند. این برنامه کلی است و اشخاص دیگر از نهادهای مختلف هم دعوت هستند.
* برنامه بزرگداشت روز حافظ هم ذیل همین برنامه برگزار می شود؟
نه، آن یک برنامه مجزاست. چون بخش ادبیات مرکز حافظ مستقل است. رییس آن مرکز همکار خود ما آقای دکتر حسام پور هست. متصدیان بزرگداشت حافظ برنامه خاص خودشان را دارند.
* خیلی متشکرم آقای دکتر. اگر نکته ای باقی مانده می شنویم.
نکته این است: ببینید، استادانی در دانشگاه ادبیات شیراز بودند و هستند که در حقیقت همه شان چهره های کشوری و حتی جهانی هستند. و یک بخش و مرکزی هست که بیشتر استادانش تالیفات زیاد دارند در دانشگاه های بیرون از ایران، دانشگاه خارج که زبان ادبیات فارسی تدریس می شود، اکثراً رفتند، تدریس کردند، فعالیت کردند، و ما باید در دانشگاه های دیگر هم که قدمتی دارند این کار را انجام دهیم. ما به زبان و ادبیات فارسی احترام گذاشتیم چون زبان ادبیات فارسی فقط تدریس نیست. برای همین است که جشن ۷۰ ساله گذاشتیم که با حضور افراد مختلف در خبرگزاری های مختلف پخش می شود. به هر حال این کار موجب می شود که زبان و ادبیات فارسی که در حقیقت زبان فرهنگ و ملت ما و دین ما هست بیشتر شناخته بشود و بیشتر به آن اهمیت بدهند و مردم بیشتر با فعالیت این رشته و این زبان که در چه زمینه هایی دارند کار می کنند آشنا بشوند. و ارج نهادن به افرادی که در این فضا و در این قسمت کار کردند، پژوهش کردند، مطالعه کردند، و این کار احترام به زبان، به علم و به فرهنگ است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب